Een goede uitvoering

Het belang van het berouw kan niet genoeg benadrukt worden, vooral het innerlijke aspect van het berouw: bekering van ons hart tot God, afkeer van onze zonden en verlangen om ons te beteren. Dit aspect is grotendeels Gods werk in ons hart. Maar we zouden niet ten volle mens zijn – met ziel en lichaam – als we ons berouw niet zouden willen uitdrukken. Daarom voorziet de ritus dat de biechteling een akte van berouw zegt. Gebruik de akte van berouw die je wil: een traditionele akte van berouw (zie hierboven) of een tekst van evangelische oorsprong zoals het zogenaamde “Jezusgebed”: “Heer Jezus, Zoon van God, wees mij zondaar genadig.” Dit is geïnspireerd door woorden van de berouwvolle tollenaar (Lc 18,13) en van de blinde Bartimeüs (Lc 18,35-38).

Berouw is geen kwestie van gevoelens of tranen. Het is het pijnlijk bewustzijn dat we God door onze zonden tekort hebben gedaan, vergezeld van het verlangen om ons te beteren. Als dat bewustzijn gepaard gaat met gevoelens van verdriet of tranen, dan is dit mooi meegenomen – een geschenk van God waar we Hem dankbaar voor mogen zijn. Maar de afwezigheid van deze gevoelens wil niet zeggen dat ons berouw niet oprecht is.

De kenmerken van een goede biecht kunnen we samenvatten in het letterwoord abcd: a van alles, b van bondig, c van concreet en d van duidelijk. Alles betekent dat we geen doodzonden bewust verzwijgen. Bondig is to the point, zonder zich in onnodige beschrijvingen of verantwoordingen te verliezen. Concreet betekent de zonden specifiek benoemen, ook in aantal bij zware zonden, om te laten blijken dat we er de morele draagwijdte van beseffen. Duidelijk is niet wazig of te algemeen.

Op het einde van de biecht legt de biechtvader een passende penitentie op: een gebed, offer of goede daad, die we best zo snel mogelijk ná de biecht vervullen om ze niet te vergeten. Zijn we dan niet vergeven? Toch wel, maar net zoals herstel komt na genezing, zo moeten we na de vergeving ook nog herstellen. “De absolutie neemt de zonde weg, maar maakt de wanorde die door de zonde is veroorzaakt niet ongedaan.” (Catechismus van de Katholieke Kerk, 1459) Wel, de penitentie zorgt ervoor dat we orde herstellen waar nog wanorde is (bijvoorbeeld door een gebed te doen voor de persoon op wie we jaloers zijn). Ook vervullen we de penitentie om iets goed te maken, dat Gods rechtvaardigheid heeft geschonden en niet straffeloos kan blijven (bijvoorbeeld een abortus die een kind van God het leven ontnam). In deze context spreekt men van zuivering van de “tijdelijke straffen” (zie Catechismus van de Katholieke Kerk, 1472).

Een dagelijkse zonde in de biecht vergeten te zeggen is geen probleem, want er is geen plicht om deze te belijden. Daarentegen, als we uit vergetelheid of onwetendheid een doodzonde niet zeggen, dan spreekt het vanzelf dat we niet mogen nalaten deze in de volgende biecht te vermelden. Het is echter niet nodig om meteen zo snel mogelijk naar de biecht te rennen, want er is geen kwaad opzet noch moedwillige verzwijging in het spel. Een doodzonde opzettelijk verzwijgen vervalst wel de biecht en maakt hem ongeldig; we moeten deze biecht dus herhalen, met vermelding van al de reeds beleden zonden plus de verzwegen zonde.

Schaamte is een onaangenaam gevoel dat bij elke normale mens opkomt wanneer hij gewaar wordt dat hij of anderen iets verkeerd hebben gedaan. Als je geweten goed gevormd is, zal je meer schaamte voelen bij handelingen die moreel niet kunnen, dan bij handelingen die oké zijn. Maar, let wel, schaamtegevoelens zijn niet voldoende om precies te weten of iets echt goed of slecht is. Dat is de taak van het geweten. Schaamtegevoelens zijn pinkende display’s op je dashboard die zeggen dat je de bandendruk of het oliepeil moet controleren om veilig verder te kunnen. Met andere woorden, ze zijn heel nuttig als ze jouw geweten aan het denken zetten en als ze jou helpen om recht te zetten wat verkeerd was en te verbeteren … Zo raak je gelijk ook je schaamtegevoelens kwijt! Kortom, de biecht is misschien het beste middel om van schaamtegevoelens verlost te geraken.

Zie Catechismus van de Katholieke Kerk, 1422-1498 en 1854-1864, en  Compendium van de Catechismus van de Katholieke Kerk, 296-312 en 394-396.